http://www.tasnimnews.com/Home/Single/667926

بودجه زالوئی بلای اقتصاد ایران؛ ۹ بایدِ دولت برای بهبود وضع اقتصادی

خبرگزاری تسنیم: استاد اقتصاد کلان و بانکداری دانشگاه وایدنر آمریکا با تاکید بر این که بودجه دولت ایران باید از بودجه زالوئی به بودجه ای که مولد تولید است دگرگون شود، ۹ باید برای بهبود وضعیت کنونی اقتصاد کشور برشمرد.

نسخه قابل چاپ

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، حمید زنگنه، استاد اقتصاد کلان و بانکداری دانشگاه وایدنر، در چستر پنسیلوانیا آمریکا و نگارنده کتابهای «سرمایه‌ داری مدرن و ایدئولوژی اسلامی» (به همراه سیروس بینا) و «اسلام، ایران و ثبات جهانی» است.
وی معتقد است، به طور کلی دولت نباید زیر بار فشار عمومی کمر خم کند و دوباره آنچه را در سال گذشته دست آورد داشته از دست بدهد. مهار تورم برای مردم تهیدست دهکهای پائین چیز باد آورده ای نیست و باید ادامه یابد و مانند سالهای گذشته باری به هر جهت نشود.
دیگر نظرات وی را در ادامه و در گفت‌وگو با تسنیم در ادامه می خوانید.
• افزایش مالیاتها در شرایط فعلی توصیه نمی‌شود
تسنیم: اینکه دولت در بودجه سال 94 خود علی رغم اینکه اوراق مشارکت آن در سال 93 هنوز فروش نرفته، بخشی از درآمد خود را بر اوراق مشارکت متکی کرده و از سویی با وجود مالیات گریزی و نیز بحران رکود حاکم بر اقتصاد آن، بخشی از درآمدش را بر افزایش مالیات  متکی کرده، نظر شما در این خصوص چیست؟
زنگنه: این جریان عادی است که دولت پیشنهاد می کند هزینه های خود را از چه محل هایی تامین بودجه می کند.  چه مقدار از فروش اوراق قرضه و نفت و چه مقدار از مالیاتها و غیره.
معمولا افزایش مالیاتها ممکن است رکود اقتصادی را تشدید کند و بنابراین در این زمان توصیه نمی شوند ولی ایران فعلا در موقعیتی است که باید میان بد و بدتر و بد ترین یکی را انتخاب کند. 
• بودجه دولت از بودجه زالوئی به بودجه ای که مولد تولید است باید دگرگون شود
تسنیم: دولتی که با مشکلاتی همچون رکود و تورم روبرو است، اقتصادش نفتی و دولتی است و قیمت نفت به شدت کاهش یافته، برای جلوگیری از کسری بودجه چه باید بکند؟
زنگنه: همان طوری که همگی می دانیم اقتصاد  ایران مانند تمام کشورهای تولید کننده نفت  در دنیا وابسته به اکتشاف، تولید، و فروش نفت خام است و دولت ایران را به دولت رانت خوار تبدیل کرده است.  متاسفانه این رانت خواری دولتی باعث ناهنجاریهای متعددی در کلیه امور اجتماعی و فرهنگی مملکت شده و به رانت خواری عمومی از طریق یارانه ها گسترش یافته است.
یکی از عواقب بد این رانت خواری دولت باعث جدائی دولت از ملت و عدم اعتقاد مردم به کارآئی و کارآمد دولت است.  بدین معنی که چون مردم هزینه دولت را از طریق مالیاتها نمی پردازند دقتی در نحوه مخارج دولت نیز ندارند.  بنابراین رفتار مردم در قبال دولت رفتار متعارفی که در دنیای غرب که مردم از طریق مالیا تها هزینه دولت را میپردازند نیست.  هر کس فکر میکند که، از هر طریقی،سالم و یا نا سالم، موئی از خرس کندن غنیمت است.
در غرب (حداقل در امریکا) اعتراف دولت به تهی بودن خزانه شرم نیست چون ، کم وبیش، مردم می دانند که درآمد و هزینه دولت و تقدمهای آنها، خوب یا بد، کدامند و جدلها بر روی تخصیص آنها است. در ایران مردم در جریان نیستند و در نتیجه مفهوم جیب خالی را نمی دانند.  فکر میکنند که این چشمه ایست خشک نشدنی.  به خصوص که به طور روزانه می شنوند که چمدانهای پر از دلار از این و آن مرز خارج شده اند و پرسش آنها این است که سهم من از نفت و بودجه کجاست؟  
یکی دیگر از عواقب این دولت گرایی ایران حجم دولت در اقتصاد مملکت است.  بودجه ایران نماینده یک بوروکراسی عظیمی است که بازدهی و کار امد آن ناچیز است.  به طوریکه تخمین زده شده است کارکنان دولت در روز حدود 30 دقیقه کار مفید انجام میدهند. اگر اینطور باشد و ما حساب کنیم که در روز باید 8 ساعت کار کنند در نتیجه 1/16 وقت آنها به کار مفید منتهی می شود و 15/16 وقت آنها به کار باطل. یعنی نبودن 15/16 کارکنان دولت در کارآمد دولت اثری ندارد.  فکر نمی کنم که در این دنیای وانفسا هیچکس پیشنهاد کند که دولت این همه از کارکنان خود را بازنشسته کند ولی در میان مدت باید اینکار را با محدود کردن شدید استخدام انجام داد.  بنابراین یکی از راههای پویا سازی اقتصاد ایران اختصاص قسمت مهمی از هزینه تامین  این بوروکراسی عظیم به ساختن زیر بنای اقتصاد که ممکن است ضریب تکاثر بالاتری داشته باشند است.  بطور کلی بودجه دولت از بودجه زالوئی به بودجه ای که مولد تولید است باید دگرگون شود.
• نحوه تعیین دهکها بین سه تا شش ماه
تسنیم: در خصوص پرداخت یارانه نقدی به نظر شما دولتی که در چنین شرایطی است چه باید بکند و چگونه دهکها را تعیین کند؟
زنگنه : این کار احتیاج به جمع آوری آمار و اطلاعات از کلیه کسانی که در این برنامه  هستند، دارد.  دولت باید برای اینکار از مردم بخواهد که آمار و اطلاعات لازم را ارائه دهند تا میزان احتیاج افراد را تخمین بزند.  احتمالا دولت در حال حاضر میزان زیادی از این اطلاعات را در دسترس دارد.  همه ماهه شرکتهای خصوصی و دولتی، نیروهای نظامی، و ادارات دولتی موظفند که فهرست حقوق بگیران خود را همراه با مالیات به وزارت دارائی بدهند.  در ضمن مشاغل خصوصی نیز موظفند که اظهار نامه مالیاتی تهیه و به وزارت دارائی تحویل دهند. بنابراین دولت می تواند از آنها بخواهد که این کارها را به طور الکترونیکی انجام دهند و ممکن است که هم اکنون نیز این کا متداول باشد که علاوه بر لیستهای کتبی به صورت الکترونیکی این وظیفه قانونی خود را انجام دهند.  از این راه دولت می تواند یک لیست جامع از اسامی و میزان درآمد افراد تهیه کند.  آنچه که در این لیستها نیست را از خود مردم باید تهیه کنند.  یعنی از مردم بخواهند که با مراجعه به مراکز دولتی اطلاعات لازم را بدهند و در غیر این صورت از دریافت یارانه محروم شوند.  به این ترتیب ظرف سه تا شش ماه دولت خواهد دانست که حداقل دهکهای بالا چه کسانی را شامل می شود و آنها را حذف کند.
تسنیم: آیا معیار گذاشتن برخورداری از خانه بالای 100 متر با حداقل یک اتومبیل ، معیار خوبی برای عدم برخورداری از یارانه است . آنهم در حالی که 63 درصد مردم ایران در خانه های زیر 100 متر زندگی می کنند؟
زنگنه: من فکر می کنم که راه حل پیشنهای بالا منصفانه تر باشد چون ممکن است که بازنشسته ای خانه داشته باشد ولی قدرت خرید ارزاق نداشته باشد.
تسنیم: تفاوتهای بین سبک زندگی در تهران و شهرستان را چگونه در این سنجش می توان ملحوظ داشت؟ توصیه کلی شما در شرایط اقتصادی فعلی به دولت چیست؟
زنگنه: یقینا زندگی در تهران گرانتر از شهرستانها است و مهم است که دولت جذابیت تهران را از طریق بالا بردن فرصتهای مناسب در شهرستانها کم کند.
*9 باید دولت
تسنیم: توصیه های شما به دولت برای بهبود وضع کنونی اقتصاد چیست؟
زنگنه: به طور کلی دولت باید: هر چند افزایش مالیات در زمان رکود اقتصادی توصیه نمی شود ولی به نظر من لطمه ای که سفته بازان به اقتصاد مملکت وارد می آورند می تواند افزایش مالیات آنها را حتی در این مقطع زمانی توجیه کند که با افزایش مالیاتهای مربوط و محدود جلوی سفته بازی را تا اندازه ای که ممکن است مسدود کند. با ارتشا و اختلاس برخورد شدید و قاطعانه نماید. دولت گرایی را به حداقل برساند. مسئله نا برابری درآمد را در دستور کار خود قرار دهد. شرکتهای دولتی و نیمه دولتی را به کارکنان آنها بطور مجانی واگذار نماید .  این عمل هم کارآئی آنها را می افزاید و هم به توزیع درآمد بهتر کمک می کند و هم از بار دولت می کاهد. با مردم صادق باشد و آنها را همراه خود کند. مردم را به پس انداز و تولید و نه اصراف و تفریط تشویق کند و خود الگوی جامعه شود. اجازه دهد بانکها نرخ بهره خود را بطور رقابتی تعیین کنند و آنها را اجبار کند که لیست وامهای کلان خود را اعلان کنند که مردم بدانند که کدام بانک ریسکی است. دست دولت را از قیمت گذاری کالا ها، چه کوچک و چه بزرگ، کوتاه کند و اجازه دهد بازار کار خود را بکند. به طور کلی دولت نباید زیر بار فشار عمومی کمر خم کند و دوباره آنچه را در سال گذشته دست آورد داشته از دست بدهد.  مهار تورم برای مردم تهیدست دهکهای پائین چیز باد آورده ای نبوده و نیست و باید ادامه یابد و مانند سالهای گذشته باری به هر جهت نشود.
گفت‌وگو از : مریم سلیمی